Jak zwracać się do seniora w depresji, jakich słów unikać?

Depresja to jedna z najpoważniejszych chorób cywilizacyjnych XXI wieku. Mimo, że świadomość na jej temat systematycznie wzrasta na przestrzeni ostatnich lat, wciąż jest ona dość ograniczona. Przejawia się to między innymi nieumiejętnością rozmowy z osobami, których dolegliwość ta dotyka. Dowiedz się, w jaki sposób komunikować się z seniorem w depresji i jakich często używanych zwrotów unikać.

Skąd depresja u seniora?

Według Światowej Organizacji Zdrowia depresja jest czwartą najpoważniejszą chorobą – większym problemem są jedynie nowotwory, cukrzyca oraz choroby układu krążenia. Wbrew powszechnemu przekonaniu nie jest dolegliwością nową lub „modną” – widoczny w ostatnim czasie wzrost zachorowań na depresję wynika między innymi z lepszych metod diagnozy, niż jeszcze kilkanaście lat temu. Ponadto depresja nie dotyczy jedynie osób młodszych, wręcz przeciwnie – to właśnie wśród osób starszych notuje się bardzo wysoką liczbę przypadków depresje. Szacuje się, że nawet co piąta osoba w wieku powyżej 65 lat cierpi na depresję – liczba ta jest większa wśród seniorów mieszkających w domach opieki. Statystyki te nie dziwią – w końcu to osoby starsze najczęściej doświadczają osamotnienia, stają się uzależnione od otoczenia i mają problemy z adaptacją do zmieniającego się świata. Wszystko to zwiększa ryzyko zachorowania.

Co powoduje depresję?

Depresja starcza może być wywoływana przez wiele czynników, które można podzielić na kilka grup. Są to czynniki:

• Psychologiczne i społeczne – do tej grupy zaliczane są wydarzenia z życia seniora oraz jego sytuację społeczną, m.in. śmierć bliskiej osoby, rozwód, a także osamotnienie, brak aktywności i interakcji z otoczeniem,
• związane z osobowością – seniorzy m.in. z osobowością zależną lub lękliwą (unikającą), są bardziej narażeni na depresję niż osoby o innych typach osobowości
• biologiczne – wynikające z zaburzeń w funkcjonowaniu organizmu, np. chorób układu krążenia, cukrzycy, zaburzeń hormonalnych, demencji,
• genetyczne – niektóre uwarunkowania genetyczne może wpłynąć na rozwinięcie się depresji starczej, niemniej czynnik ten ma największe znaczenie w okresie młodzieńczym.

Zazwyczaj depresja rozwija się w wyniku działań więcej niż jednego czynnika.

Jak rozpoznać depresję?

Trzy najważniejsze objawy depresji to:

• obniżenie nastroju,
• uczucie zmęczenia,
• utrata zainteresowań oraz uczucia przyjemności

Co ważne, aby możliwe było zdiagnozowanie depresji przez lekarza co najmniej dwa z wyżej wymienionych objawów muszą utrzymywać się przez co najmniej dwa tygodnie. Oznacza to, że np. dojmujące uczucie zmęczenia, któremu nie towarzyszą inne objawy może być objawem innej choroby. Pozostałe symptomy wskazujące, że senior cierpi na depresję to m.in.

• drażliwość,
• utrata apetytu,
• problemy ze snem,
• uczucie bezradności,
• utrata pewności siebie,
• objawy somatyczne – np. bóle głowy, problemy z układem trawienia,
• myśli samobójcze,
• niechęć do kontaktu z innymi ludźmi.

Wbrew powszechnemu przekonaniu żaden z powyższych objawów nie jest normalnym zjawiskiem towarzyszącym starzeniu się organizmu. Jeśli zauważysz, że Twój podopieczny zachowuje się w nietypowy sposób, może to oznaczać, że doświadcza depresji. Jak najszybciej skonsultuj się wtedy z lekarzem.

Jak zwracać się do osoby z depresją?

Mimo, że w ostatnich latach o depresji mówi się coraz więcej, świadomość na temat prawidłowej komunikacji z osobami cierpiącymi na tę chorobę jest dość znikoma. Należy pamiętać, że depresja w znaczny sposób wpływa na funkcjonowanie i sposób myślenia nią dotknięte. Chorzy są między innymi bardzo wrażliwi na to, jak są odbieranie przez swoje otoczenie i jakie sygnały od niego odbierają. Łatwo je więc zranić słowami wypowiedzianymi nawet w najlepszych intencjach. W stosunku do cierpiącego podopiecznego powinnaś zdecydowanie unikać sformułowań takich jak:

• „Inni mają gorzej”
• „wyjdź do ludzi”
• „weź się w garść”
• „przestań się użalać nad sobą”
• „nie wymyślaj”
• „nie przejmuj się”
• „zajmij się czymś”
• „myśl pozytywnie”

Takie sformułowania nie tylko nie pomagają choremu, ale wręcz mogą wpłynąć na pogorszenie jego stanu. Dlaczego? Ponieważ w gruncie rzeczy nie odbiera ich jako dobrych rad („zajmij się czymś”, „weź się w garść”) lecz krytykę jego zachowania lub zawoalowaną sugestię, że jest po prostu leniwy i nie chce wychodzić ze swojego stanu. Należy pamiętać, że depresja to choroba, a zatem stan pacjenta nie jest zależny od jego woli. Nawet jeśli chory chce zająć czymś głowę, by nie myśleć o swoim problemach, to depresja pozbawia go energii, obniża jego zdolność koncentracji.

Podobnie jest w przypadku sformułowań takich jak „inni mają gorzej” czy „przestań się użalać nad sobą”. Ukryta jest pod nimi sugestia, że chory wyolbrzymia swoje cierpienie – to z kolei wbija go w poczucie wstydu i winy. Prowadzi to często do zamknięcia się w sobie, chory przestaje mówić o chorobie i szukać pomocy, co prowadzi do nasilania się choroby. Pamiętaj – depresja to choroba śmiertelna. Brak odpowiedniego leczenia stwarza ogromne zagrożenie dla seniora.

Pocieszanie seniora i okazywanie zrozumienia

Naturalną reakcję na czyiś smutek, przygnębienie i apatię jest próba pocieszenia go. Używa się wtedy sformułowań takich jak „wszystko będzie dobrze”, czy „uśmiechnij się”, „myśl pozytywnie”. To typowe łatwe pocieszenie, które po prostu nie działają – depresja nie jest chorobą, która mija z dnia na dzień, często towarzyszy chorym aż do końca życia. Zapewnianie chorego, że wszystko się ułoży może dać mu złudną nadzieję i przyczynić się do pogłębienia jego złego stanu. Jak wspomnieliśmy – chory na depresję nie jest w stanie kontrolować swojego samopoczucia, dlatego nakłanianie go do okazywania dobrego humoru, którego nie ma jest bagatelizowaniem jego cierpienia. Fałszywe pocieszanie chorego sprawia, że czuje się on jeszcze bardziej osamotniony i niezrozumiany przez otoczenie.

Jak w takim razie postępować z chorym?

Kluczem do odpowiedniego traktowania chorego na depresję, jest podejście pełne wrażliwości, empatii i cierpliwości. Pamiętaj, że wciąż masz kontakt z żywym, myślącym i posiadającym godność człowiekiem, któremu należy się taki sam szacunek, jak każdemu innemu. Wspieraj taką osobę kiedy jest taka potrzeba, jednak nie wyręczaj jej we wszystkim – dla osób starszych zachowanie maksymalnej samodzielności ma ogromny wpływ na poczucie własnej wartości i pewności siebie. Rozmawiaj z chorym jak równy z równy – nie próbuj na siłę rozwiązywać jego problemów, lecz słuchaj o nich z otwartym umysłem. Co równie ważne – nie zrażaj się jeśli chory mimo udzielonej mu pomocy okazuje Ci niechęć lub wrogość. W stanie, który wywołuje depresja może on nie mieć kontroli nad swoim zachowaniem i np. wybuchać nieuzasadnionym gniewem.